Somun Nedir?
Çeşitli nesnelerde cıvataların sağlam bir biçimde sıkışmasını sağlayıp, saplama ve cıvata türü parçaları birbirine bağlamaya yarayan parçalara somun adı verilmektedir. Cıvatalardan sonra en önemli yardımcı araç durumunda olan somunlar, özellik ve şekillerine göre birçok çeşitten oluşmaktadır. İşlevsel olarak bakıldığında, cıvata ile birbirini tamamladığı görülmektedir. İnşaat ve makine sektöründe çok fazla kullanılan ve malzemelerin bel kemiğini oluşturan parçalardan biridir.
Bu yardımcı parçanın oturma yüzeyi ve üst düzeyi arasında kalan mesafeye de somun kalınlığı ismi verilmektedir. Ve (m) simgesi ile ifade edilmektedir. Somun parçasıyla ilgili olan bir başka terim ise anahtar ağzıdır. Somun parçaları söküp takılırken işlem yapan anahtarın somunla temas ettiği ve paralel iki yüzey arasında kalan mesafe anahtar ağzı olarak bilinir ve anahtar ağzı terimi (s) simgesi ile gösterilmektedir.
Somun Çeşitleri Nelerdir?
Somunlar her biri kendi kullanım alanına uygun olarak üretilmiş olan pek çok çeşitten oluşmaktadır. En fazla kullanılan ve tercih edilen çeşitleri şu şekildedir:
- Altı Köşe Somunlar
- Altı Köşe Kör Somun
- Kare Kaynak Somunu
- Kare Somun
- Boru Dişi Somun
- Flanşlı Somun
- İnce Taçlı Somun
- Altı Köşe Perçin Somun
- Fiberli Flanşlı Somun
- Pres Somun
- Birleştirme Somunu
- Uzatma Somunu
- Altı Köşe Kaynak Somun
- Kontra Somun
- Kelebek Somun
- Ağır Yük Somunu
- Ağaç Somunu gibi türleri bulunmaktadır.
Sayılı somun çeşitlerinin her birinin farklı işlevleri bulunmakla beraber, kullanılan malzemeye en uygun olan tür kullanılmaktadır.
Somun Ne İşe Yarar?
Ortasında vida deliği açılmış olan bu yardımcı parça, cıvataların birbirine bağlanmasını ve cıvataların bulunduğu yere sağlamca yerleşmesini sağlamaktadır. Bir cıvata üzerinde kullanılacak olan somun parçası ne kadar fazla sıkılırsa, o malzemenin sağlamlığı o derece artar
Pek çok çeşidi bulunan somunların kullanım alanları da bir hayli fazladır. Dolayısıyla cıvata kullanılması gereken her nesne üzerinde somun kullanılmaktadır. Bundan dolayı birçok işe yaramaktadır. Makine Endüstrisi, otomotiv sektörü, beyaz eşya ve küçük ev aletleri, mobilya imalatı, gıda ve sağlık sektöründe çeşitli amaçlarla kullanılmaktadır.
Bağlantıyı sağlamlaştırmak adına kullanılan somunlardan en iyi şekilde faydalanabilmek için onunla aynı kalitede bulunan cıvatalar kullanılmalıdır. Aksi takdirde işlemden verimli bir sonuç alınamaz ve bu parçayı kullanmanın bir anlamı bulunmaz. Somunların kaliteleri tek rakamlı sayılarla ifade edilmektedir. Ve parçanın kalitesini belirten bu sayılar somuna uygulanabilecek olan en yüksek seviyedeki gerilimin 1/10 oranını göstermektedir. Örnek vermek gerekirse 4 kalite bir somun parçasına uygulanabilecek olan en yüksek gerilim 40 Kg/mm’dir.
Somun Ölçüsü Nasıl Alınır?
Parçaları birbirine bağlama hususunda büyük önemi olan somunların ölçüleri de kullanılacak alana göre değişiklik göstermektedir. Bu parçanın ölçüleri dört ayrı şekilde ölçümü yapılabilen cıvataların aksine iki şekilde yapılmaktadır. Bu iki tip ölçüm şekli, sargılı kısım ve altıgen olan şeklin genişliği ile gerçekleşmektedir.
Pek çok ebatta imal edilebilen bu parçaların büyüklük ve şekilsel özellikleri değiştirilemezler. Standart bir yapıları bulunmaktadır ve bu standartların dışına çıkarılamazlar. Somun ölçer adı verilen materyaller sayesinde somunların ölçüsü rahatlıkla alınabilmektedir. Herkesin kolayca ulaşabileceği bu malzeme, otomotiv parçaları ve donanım malzemeleri satılını gerçekleştiren mağazalarda bulunmaktadır. Somun parçalarının dayanıklılığı da bir ölçü değeri olarak kabul edilmektedir.
Ölçüm yapılırken somun ölçer malzemesine bir somunun başı düzgünce yerleştirilmektedir. Burada bulunan göstergenin deliklerinde herhangi biri somuna sağlam bir biçimde oturtulur. Sonrasında somunun gösterge içerisine girmesi engellenir. Bu şekilde parçayı yerleştirdikten sonra büyüklüğü ve ölçüsü, seçilen deliğe ait olan ölçü üzerinde sabitlenip görülebilmektedir.
Somunlar, kullanıldığı her materyal üzerinde bağlayıcı etki yapmasından dolayı parça seçimi doğru yapılmalıdır. Aynı zamanda işlemden en verimli sonucun alınabilmesi için cıvata ile uyumlu olan ölçü ve kalitede malzeme kullanılmalıdır.
Somun Tanımı ve Genel Özellikleri
Somunlar, cıvataların uçlarına takılan, genellikle metalden üretilen bağlantı elemanlarıdır. Temel amacı, cıvata ile birlikte sıkıca tutunmayı ve parçaların bir arada sabitlenmesini sağlamaktır. Somunlar, iç kısmında yer alan dişli yapıları sayesinde cıvatalara kolayca monte edilir ve sıkı bir bağlantı oluşturur. Bu bağlantı elemanları genellikle yüksek mukavemetli metallerden üretilir, ancak bazı durumlarda plastik ya da kompozit malzemelerden yapılmış somunlar da kullanılabilir.
Somunların en önemli özelliklerinden biri, farklı ebat ve tiplerde üretilmeleri sayesinde birçok uygulama alanında kullanılabilmeleridir. Bir projede kullanılacak somunun türü, ortamın koşullarına, kullanım amacına ve bağlanacak parçaların özelliklerine göre seçilir.
Somunlar, farklı tasarımlara sahip oldukları için çeşitli ihtiyaçlara yönelik olarak birçok farklı şekilde üretilirler. İşte en yaygın somun çeşitlerinden bazıları:
- Altı Köşeli (Hex) Somunlar: Altıgen formdaki bu somunlar, en yaygın kullanılan somun türlerinden biridir. Standart bağlantı işlemleri için uygundur ve genellikle cıvata anahtarları ile sıkılır. Altı köşeli yapısı, yüksek tork kuvveti uygulandığında bile somunun kaymasını engeller.
- Flanşlı Somunlar: Flanşlı somunlar, alt kısmında bir flanş yani genişleme bulunan somunlardır. Bu genişleme, somunun altındaki yüzeyle daha geniş bir temas alanı oluşturur ve böylece gevşemeyi önler. Genellikle titreşimli ortamlarda tercih edilir.
- Kilitli Somunlar: Bu somunlar, normal somunlara göre daha güvenli bir bağlantı sağlar çünkü kendi kendine gevşemezler. Özellikle titreşim ve darbe altında gevşeme riski olan yerlerde kullanılırlar. Kilitli somunlar, ek güvenlik sağlamak amacıyla plastik, metal ya da yaylı mekanizmalar içerebilir.
- Kanatlı Somunlar: Kanatlı somunlar, elle kolayca sıkılabilen somunlardır. Üzerindeki kanat şeklindeki çıkıntılar, elle döndürmeyi mümkün kılar ve herhangi bir alet kullanılmasına gerek kalmaz. Genellikle hızlı ve geçici bağlantılar için tercih edilir.
- Kare Somunlar: Kare formdaki bu somunlar, genellikle basit yapılar ve düşük tork gerektiren uygulamalar için kullanılır. Dörtgen yapıları sayesinde yüzeye daha iyi otururlar, ancak altıgen somunlar kadar yaygın değildirler.
Somunlar, farklı endüstrilerde ve alanlarda yaygın olarak kullanılmaktadır. İşte somunların en sık karşılaşıldığı bazı sektörler:
- İnşaat ve Yapı Endüstrisi: Bina inşaatlarında, iskelelerde ve diğer yapılarda kullanılan somunlar, yapıların sağlam ve dayanıklı olmasını sağlar. Çelik konstrüksiyonların birleştirilmesinde de sıkça kullanılırlar.
- Otomotiv Sanayisi: Araçların montajında kullanılan somunlar, motor parçalarının ve diğer bağlantı elemanlarının sabitlenmesinde önemli bir rol oynar. Aynı zamanda titreşimli ortamlarda kilitli somunlar kullanılarak güvenlik artırılır.
- Makine İmalatı: Makinelerin üretiminde, montajında ve bakımında somunlar önemli bir yer tutar. Makine parçalarının birleştirilmesi sırasında somunların doğru seçimi, makinenin uzun ömürlü ve güvenli çalışmasını sağlar.
- Mobilya Sektörü: Mobilyaların kurulumu sırasında da somunlar sıkça tercih edilir. Özellikle evde monte edilebilen mobilyalarda kanatlı somunlar, kullanıcıların kolayca montaj yapmasını sağlar.
Somun seçimi, kullanılan projeye bağlı olarak dikkatlice yapılmalıdır. Yanlış seçilen somunlar, bağlantının zayıf olmasına ve güvenlik risklerine yol açabilir. Somun seçerken dikkat edilmesi gereken başlıca unsurlar:
- Malzeme: Somunun üretildiği malzeme, ortamın şartlarına uygun olmalıdır. Paslanmaz çelik somunlar, nemli ve açık hava koşullarında tercih edilirken, plastik somunlar hafif işlerde kullanılabilir.
- Boyut: Somunun çapı, cıvata ile uyumlu olmalıdır. Yanlış boyuttaki bir somun, bağlantının güvenli olmasını engelleyebilir.
- Kilit Mekanizması: Eğer somun gevşeme riskine karşı kullanılacaksa, kilitli somunlar tercih edilmelidir.
Kaynak : https://muhendistan.com https://sckcivata.com
